"رمان" نوشتاری جهانی است

نصر: مدرس بنام فلسفه تبریز، گفت:رمان نوشتاری جهانی است و نه مربوط به سرزمینی خاص.

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر نصر، "محمود صوفیانی" یکی از اساتید بنام فلسفه تبریز در شصت و دومین جلسه نقد و بررسی ادبیات داستانی ایران و جهان، کتاب "بادبادک باز" از برگزاری این جلسات ابراز خرسندی کرد و گفت: جلسات نقد و بررسی شهر کتاب تبریز که در چند سال اخیر برگزار می شود یکی از جلسات سالم و بدون سوگیری خاص است که به طور پویا طیف های مختلف فکری و سلیقه های مختلف را در خود پذیرفته است. وی ادامه داد: یکی از قواعد و ویژگی های بسیار خوب این جلسات مطالعه کتاب معرفی شده از سوی همه شرکت کنندگان است. در واقع این جلسات بیشتر مخاطب محور است تا سخنران محور. این امر یکی از نمودهای سالم و مفید هر جلسه ای می تواند باشد. صوفیانی در ارتباط با کتاب "بادبادک باز" اثر "خالد حسینی" نویسنده آمریکایی افغانی الاصل و اصلی ترین صحنه تاثیر گذار این کتاب، بیان کرد: یکی از عناصر اصلی داستان، "بادبادک" است. آن چنان که گفته شده بادبادک نشان عشق و دوستی و شاید نشان آرزوهای دور و درازاست؛ اما آن چه با این بادبادک بازی می آمیزد خون است که هم نشان عشق و زندگی و هم نشان نفرت و خشونت است. نخ بادبادک به براده شیشه آغشته می شود تا نخ بادبادک رقیب را ببرد و آن را سرنگون کند. این نکته حاکی از آن است که شادی یک طرف برابر با ناراحتی طرف مقابل خواهد بود، در حالی که بازی باید با نشاط و شادی دوطرف همراه باشد. وی افزود: همین بازی سرآغاز ناکامی های "حسن" و" امیر" و تیره شدن روابط این دو است. "حسن" دوست امیر که خود فرزند نامشروع پدر امیر است، در گیرودار گرفتن بادباک سرنگون شده رقیب و آوردن آن برای امیر به نشانه افتخار پیروزی اش گرفتار بچه های نابابی می شود که بادبادک را به زور از او طلب می کنند و چون حسن تسلیم نمی شود به او تجاوز می کنند. در این حین امیر از راه می رسد و ماجرا را می بیند و بدون این که کاری انجام دهد آن جا را ترک می کند. قطعاً این صحنه یکی از صحنه های اسفناک و تأثرآوری است که نویسنده توصیف می کند. صوفیانی ادامه داد: "آصف" همان پسری که به حسن تجاوز کرده از همان دوره نوجوانی حالات تبعیض گرایانه دارد. او هزاره ای ها را که قومی شیعی مذهبند در مقابل پشتون های سنی مذهب پست می داند. آصف در دوره بعدی افغانستان جزو گروه افراطی ای می شود که هزاره ای ها را قتل عام کرده اند. وی با اشاره بر ساختار های نگرشی دیده شده در محتوای این کتاب، اظهار کرد: سه نوع ساختار سیاسی در این کتاب مورد مقایسه قرار گرفته است: سلطنت سرمایه داری، کمونیسم و ساختار سیاسی مبتنی بر نوعی قرائت افراطی از دین. آن چه که نویسنده بدون توجه به ریشه های ارباب رعیتی افغانستان به نفع آن داوری می کند نظام سلطنتی سرمایه داری است. با این وصف ترجیح دنیای مدرن نسبت به دنیای سنتی از سوی "خالد حسینی" نباید چیز عجیبی باشد، اما توصیفی که او از زندگی افغانی ها در امریکا ارائه می دهد باز توصیفی اسف بار است، چرا که معمولاً مهاجران در کشورهای پیشرفته و مدرن به راحتی نمی توانند جذب فضای فرهنگی و مدرن آن کشورها شوند و از این رو ماکت ناسازوارتری از کشور مبدأ را شکل می دهند. صوفیانی تاکید کرد: این داستان با الهام از حماسه رستم و سهراب به نوعی جامعه پدرسالار که همواره پسر را فدای پدر می کند اشاره دارد. جامعه ای که در آن نو فدای کهنه و مدرنیته فدای سنت می شود. استاد بنام فلسفه در بیان دیدگاه های، مورد قبول در رمان ها، اظهار کرد: قطعاً دیدگاه های مختلفی در مورد نوشتار ادبی و رمان وجود دارد. اما آن چه در نگرش هر شخص مهم است این است که این دیدگاه ها را سبک و سنگین کرده و به فهمی دقیق و جامع، از معنای نوشتن و نوشتار نائل آید. بهتر است در این خصوص گرفتار دیدگاه های کلیشه ای و نیز نقدهای ادبی متداول نباشیم و خودمان وارد ساحت تفکر شویم. قطعاً ورود به چنین ساحت مخاطره آمیزی بدون یاری و همراهی فلسفه ناممکن است. وی ادامه داد: با این وصف رمان نوشتاری جهانی است و نه مربوط به سرزمینی خاص. از این رو همه مردم جهان می توانند از آن بهره ببرند. رمان را می توان به دفعات متعدد و در سال های مختلف خواند. رمان کهنه نمی شود. اما برای نقادی رمان همان¬طور که صاحبنظران تأکید کرده اند باید آن را دست کم سه بار خواند. این خواندن مکرر به این خاطر است که هر نوع حالت روان شناختی و پیشداوری خواننده نسبت به اثر به کناری نهاده شود تا ساختار دقیق رمان خود را آشکار سازد. به عبارتی و به قول "ناباکف" در خواندن رمان نباید با شخصیت های آن همزاد پنداری نمود؛ چراکه در این حالت خوانش ما بیشتر روان شناختی خواهد بود و از متن و ساختار اصلی آن دور خواهیم شد. باید در خواندن رمان سوای از این که محتوای آن چه باشد به این امر دقت شود که نویسنده چگونه با مهارت های زبانی و نوشتاری خود مساله اصلی و بنیادی را طرح می کند. البته هرکسی طبیعتا ًبار اولی که رمان را می خواند با شخصیت های آن هم ذات پنداری می کند. صوفیانی در پایان عنوان کرد: بنابراین اگر از این دیدگاه به رمان نگاه کنیم بی درنگ تکلیف ما با کتاب بادبادک باز روشن می شود. بادبادک باز نوعی داستان خاطره آمیز و مبتنی بر نوستالژی نویسنده ای است که از وطن خود دور افتاده است، نه نوشتاری ادبی و رمان. درست است که خالد حسینی در توصیف برخی صحنه ها بسیار ماهرانه عمل می کند و فضا را آن چنان که است ترسیم می کند اما نوشتار ادبی در چنین مهارت ها و در چنین توصیفاتی خلاصه نمی شود. از سوی دیگر ترجمه یک کتاب به زبان های متعدد و استقبال از کتاب دلیل بر جهانی بودن آن در معنایی که اشاره کردیم نیست. ممکن است اثری در قالب رمان نوشته شده باشد و تعداد اندکی از آن استقبال کرده باشند. بعید است کتاب بادبادک باز را بتوان بیش از یک بار خواند. این امر نشان می دهد کتاب فاقد تفکر و بینش است و فقط اطلاعاتی دست چندم را در مورد کشوری که برای دیگران ممکن است غریب و جالب باشد البته با قلمی روان و زیبا ارائه می دهد. ما در رمان به معنای حقیقی آن با بی خانمانی و نوستالژی بنیادین انسان مواجهیم نه با بی وطنی و نوستالژی فرد یا افرادی خاص.