منتقد جدی در کشور نداریم

نویسنده رمان «بی کتابی» گفت: مخاطب لذت نثر را هنوز نچشیده است اگر لذت آن را بچشد سراغ ترجمه نمی ­رود، من می­ خواهم از زبان فارسی لذت ببرم، من می­ خواهم در دنیای نثر غرق شوم.

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری البرزبان ؛ محمدرضا شرفی خبوشان نویسنده ای که نوشتن برایش اصل است و فقط به نوشتن فکر می کند. این موضوع را در گفت وگوی اخیر با او دریافتم. وی پیش از این چند اثر دیگر نیز منتشر کرده که برای رمان «عاشقی به سبک ون گوگ» کاندیدای دریافت جایزه ادبی جلال آل احمد در بخش رمان شد. مجموعه داستان «بالای سر آب ها» را انتشارات امیرکبیر از او منتشر کرده و «موهای تو خانه ماهی هاست» را نیز نشر علمی و فرهنگی از این نویسنده منتشر کرده است. او در عرصه شعر نیز کارهایی داشته است. نویسنده ای محجوب که هم صحبت شدن با او فرصت خوبی بود. در این گفت وگو به بهانه رمان تازه منتشر شده او یعنی «بی کتابی» پای صحبت های این نویسنده نشستیم. او علاقه ای نداشت در رابطه با کتابش صحبت کند و معتقد بود من کارم را کرده ام و باید کتاب راه خودش را باز کند. هرچند با برخی روش های معرفی کتاب هم مخالف بود به خصوص آنهایی که یک پاراگراف را برای معرفی یک رمان انتخاب می کنند. اکنون بخش دوم این گفت وگو را می خوانید. شرفی خبوشان معتقد است که نویسنده و آثار خوب کم نداریم و علت اینکه مردم به آثار فارسی کم توجه هستند را نچشیدن لذت نثر فارسی دانست. او می گوید در معرفی کتاب ها درست عمل نمی شود و اگر درست عمل شود نویسنده ایرانی هزار برابر نویسنده خارجی مورد اقبال قرار می گیرد. همچنین نبود منتقد جدی در کشور را از عواملی دانست که کتاب ها دیده نمی شوند. *نویسنده و آثار خوب کم نداریم فارس: نکته­ ای که وجود دارد این است که دلیلش را نمی­ دانم بی­ اعتمادی است یا پُز است، دلایل مختلفی می­ تواند باشد، مخاطب ایرانی به رمان ایرانی اعتماد ندارد. رمان­ هایی از نویسنده های ایرانی پیشنهاد کردم و دیگران خواندند خوششان آمده و دنبال کارهای دیگر آن نویسنده رفتند، به نظر شما چرا مخاطب ایرانی به رمان ایرانی و داستان بومی ایران علاقه ندارد در صورتی که شما می­ گویید ما باید با رمان­مان طرز فکر کردن و نگاه کردن خودمان را به مخاطب­ مان نشان بدهیم، علت این موضوع را شما به عنوان یک نویسنده در چه می­ بینید که رمان ایرانی اینقدر کمرنگ است؟ من خودم به شخصه معتقدم نویسنده اصلاً مقصر نیست، ما نویسنده و آثار خوب کم نداریم، هر جا که دیگرانی که پس از نویسنده باید وظایف­شان را انجام بدهند، خوب انجام دادند رمان خوانده شده است، وظیفه نویسنده خلق اثر است پس از آن ما یک سیر خیلی تخصصی داریم که آن باید درست انجام شود، آن درست انجام نمی­ شود و اشتباه انجام می­ شود، آن سیر اگر در مورد یک رمان ترجمه شده باشد بله مخاطب به سمت آن می­ رود. *درست عمل کنیم نویسنده ایرانی هزار برابر نویسنده خارجی خوانده می شود  فارس: در مورد رمان­ های ترجمه­ شده این سیر را نمی­ بینیم بعضی رمان­ ها تبلیغ آنچنانی برای آنها نمی­ شود، آنچنان پروپاگاندا هم نمی شود و آن مسیر خودش را می­ رود، حالا سینه به سینه این رمان معرفی می­ شود یا اینکه روش دیگری به کار برده می­ شود. آن مسیری که می­ رود خیلی مهم است، در مسیری که می­ رود تبلیغ وجود دارد حالا به شکل­ های مختلف، حالا هر روشی که فرض کنیم؛ دارد روی آن کار می­ شود، روش­ ها خیلی مختلف هستند، تخصصِ رسانه است که جذب کند، معرفی کند، رسانه هم انواع و شکل­ های مختلفی دارد یک فن، یک تخصص است. هر رمانی چه اثرش نازل بوده، چه شاهکار بوده، همه این مسیر را طی کردند، یعنی یک مسیری، یک ابزاری کمک کرده است مخاطب به سمتش برود، مخاطب همینطوری که از یک کار خاص استقبال نمی­ کند، دیمی یا از روی یک انتخاب ناگهانی سراغ آن نمی­ رود، یک چیزهایی می­ شنود، یک چیزهایی مطلع می­ شود به گوشش می­ خورد، به هر شکلی، اگر تخصص بیاید کنار اینها ما این را بسنجیم و درست و عمیق عمل کنیم طبیعتاً نویسنده ما هزار برابر نویسندۀ خارجی خوانده می­ شود، چون این ظرفیت را دارند ما نویسندگانی داریم در سطح شاخص نویسنده­ های جهانی، از یک کارهایی استقبال می ­شود که اصلاً این کار خیلی نازل است، باعث تاسف است که چرا این همه تیراژ رفته است، پشت آن را نگاه می­ کنیم می­ بینیم تبلیغ و کار حرفه­ ای روی آن شده است، کارهای مختلفی، بعد خودمان هم گاهی به این قصه دامن می ­زنیم، خود ما به جای اینکه کمک کنیم، بیاییم بیندیشیم اگر می­ خواهیم کمک کنیم ابزار لازم را طوری بچینیم که منجر به نتیجه شود، چون کارشناسی­ شده نیست، چون دقیق نیست می­ بینیم وقتی وارد این کار می­ شویم نتیجۀ عکس می­ دهد. *در کشور منتقد جدی نداریم معتقدم نویسنده کارش را انجام می­ دهد، در این قصه اصلاً نمی­ توانید نویسنده را مقصر بدانید اصلاً این را باید کنار بگذاریم چون مثالش وجود دارد، مشخص است کار نازلِ ترجمه­ شده چقدر تیراژ دارد، یا کار نازل داخلی چقدر تیراژ دارد، نویسنده اصلاً زحمت نکشیده است، یا اثر نابی نیست ولی تیراژش بالاست، کنار آن یک شاهکاری ترجمه شده است، ما خیلی شاهکارهایی داریم که ترجمه شده است و تیراژش کم است چون آن پشتش نبوده است. یکی از آنها منتقد است ما در کشور منتقد جدی نداریم، رسانه ­های ما خصوصاً این مشکل را دارند، هیچ ­وقت بها نمی­ دهند برای منتقد ادبی در ساختار و موسسه خودشان، نمی­ دانند این چقدر لازم است، صرفاً معرفی کتابی که یک مصاحبه و گپ وگفت باشد نمی­ توانند خواننده را ترغیب کند، کسی که می­ تواند کتاب را به خواننده نشان بدهد، منتقد است. منتقد هم به این معنا که بیاید فقط عیب و ایراد بگیرد یا از دریچۀ ذهنی خودش نگاه کند، یک منتقدی که کارش نشان دادن این کتاب به مردم باشد، اصلاً یک بخشی از کار منتقد حرفه ­ای که دانش آن را داشته باشد، دلسوزی­ اش را داشته باشد، تلاش کند با آن علم خودش به مردم بگوید چرا باید این کتاب را خواند و جواب این سوالات را بدهد وقتی به این سوالات پاسخ بدهد مردم مطلع می ­شوند و به منتقد اعتماد می­ کنند یعنی مطمئن باشید مردم اگر منتقد قابل اعتمادی باشد، جریان نقد یک جریان زنده و گسترده­ ای باشد ابتدا می­ روند از منتقدان می­ پرسند که ما چه کتابی بخوانیم؟ ابتدا از متخصص آن امر می­ پرسند من چه جنسی را بخرم؟ این یک چیز عقلانی است کسی که می خواهد برای چیزی هزینه بدهد پرس وجو می­ کند، می­ رود از متخصص آن جستجو می­ کند که آیا این کتاب در این حوزه لازم است؟ در این حوزه من کتاب می­ خواهم من به این حوزه علاقه مند هستم، اصلاً این کتاب را چه سنی باید بخواند و چه سنی نباید بخواند؟ برای خیلی از فیلم­ ها همین­ جا شما می­ بینید جایزه هم می­ گیرد، اکران عمومی هم می­ شود، بچه­ ها هم آنها را می­ بینند، یا در خانواده­ ها با هم این فیلم را می­ بینند همان فیلم می­ رود در آمریکا رده سنی می­ خورد که زیر ۱۵ سال این را نبیند، اولاً که نمی­ آیند بگویند این فیلم چون این مساله را دارد، رد است؛ می­ گویند این فیلم در جایگاه خودش برای این تیپ از مخاطبان لازم است ببینند، اینها را چه کسانی می ­گویند؟ متخصصین و منتقدین، ولی می ­گویند برای این دسته از مخاطبان ممکن است اثر مطلوبی نداشته باشد، این خیلی مهم است. نمی­ آید بگوید چون ممکن است این دسته از مخاطب اثر مطلوبی نداشته باشد این را کلاً له کنیم و از روی آن عبور کنیم، بگوییم به درد نمی­ خورد، اتفاقی که در کشور ما می افتد چون برای یک عده از مخاطبان تعریف­ شده لازم نیست، چرا این اتفاق می­ افتد؟ چون متخصص نداریم، متخصص به آن معنایی که جان گرفته باشد، یک روال خیلی حساب­ شده و ریشه­ داری باشد و مردم به آن اعتماد کنند در حوزه­ های مختلف نداریم، اگر آن منتقد نقش خودش را خوب اجرا کند، مردم به آن منتقد اعتماد کنند، حداقل اینکه این فیلم را خودش می­ نشیند و نگاه می­ کند و حداقل این کتاب را خودش می­ خواند و انتظاراتش از آن کتاب می­ داند چیست، یاد می­ گیرد. باید ابتدا مخاطب یاد بگیرد با هر نوعِ ادبی و هنری چگونه برخورد کند، چه انتظاراتی از آن داشته باشد، این وظیفۀ کیست؟ وظیفۀ منتقد حرفه ­ای است، این همه ما خروجیِ ادبیات، فوق لیسانس ادبیات، دکتری ادبیات داشتیم، اینها دارند چه می­ کنند؟ چه تعدادی از اینها منتقد ادبی شده ­اند؟ البته خودشان مقصر نیستند باید یک سازوکاری بیاید دست به دست هم بدهد، به نظرم مهم ترینش رسانه­ ها هستند، رسانه­ ها باید بخش ویژه­ای برای نقد قائل شوند این را آنقدر پرورش بدهند منتقدان قابل اعتمادی به مردم معرفی کنند، این ارتباط را تنگاتنگ کنند در این حیطه مردم بروند سراغ این صاحب نظر، مانند یک پزشک که می­ روند از او نظرخواهی می­ کنند، متخصص آن امر است، مردم باید با متخصص با ادبیات آشنا شوند همینطور هر چیزی را باز کنند و نظر بدهند و به هم معرفی کنند یا اجازه بدهند نشری که معتبر نیست و هدفش درآمد مالی است بیاید با راهکارهای تبلیغی بازار را دستش بگیرد، این اتفاقی است که در نبودِ منتقد رخ می­ دهد، مردم وقتی عرصه را خالی می بینند به چه کسی باید اعتماد کنند، نمی­ دانند باید بخرند یا نخرند؟ چه کتاب نابی کجا چاپ شده است، به نظرم این مساله اصلی است در اینکه چرا خوانندگان ما به رمانی ایران اعتماد ندارند. البته این به صورت صددرصد و کلی نیست، خوانندگانی هستند که لذت می ­برند یا حتی نویسندگانی داریم که به جایی رسیدند که آثار آنها همیشه توصیه می­ شود، چه سر کلاس، چه حیطه آموزشی، چون آن نویسنده را هم چند منتقد و چند صاحبنظر معرفی کردند، از را­ه­ های درست خودش معرفی شده است و همان را هم می­ بینید چقدر سیرش طولانی بوده و این سیر طولانی به ضرر ما تمام می­ شود، باید حتماً ۲۰، ۳۰ سال بگذرد ما متوجه شویم این کار چقدر خوب است؟ *سرمایه اصلی نویسنده خوانندگان و مردمش هستند مرحوم فیروز زنوزی جلالی واقعاً شاهکار در آثارش کم ندارد! چرا نباید اینقدر متخصص داشته باشیم و این اعتماد وجود داشته باشد که در زمان حیات خودش ما به این برسیم؟! این کار چقدر می­ توانست عمر این نویسنده را طولانی کند و چقدر به او حیات و امید بدهد، بالاخره سرمایه و اشتیاق اصلی نویسنده خوانندگان و مردمش هستند، به او جان می­ دهد، هر چه هم نویسنده بگوید صبر می ­کنم، بالاخره عمرش کفاف نمی­ دهد بالاخره اگر این صبوری در مقطع کوتاهی جواب بدهد خیلی به ادبیات ما کمک می­ کند، منجر می­شود که کارهای بهتری نوشته شود. ضمن اینکه کتاب یک صنعت است، یک عرصۀ تجاری است که ما باید اصول آن را داشته باشیم، بازاریابی، مخاطب­ یابی کنیم، آن جنس را شناسایی کنیم، جنس مرغوب را پیدا کنیم و روی آن کار کنیم، مانند اجناس دیگر است، اینجا نویسنده چه کند؟ نه تخصصش را دارد و نه توانش را و نه وظیفه اوست، وظیفه نویسنده همان چیزی است که تولید می­ کند و از آنجا به بعد دیگر این کالا باید در چرخه خودش باشد و ما در آن چرخه ضعیف هستیم و در آن چرخه کار نکردیم، چرخه­ ای که ناشر و رسانه و منتقد و فضای ادبی و دانشگاه ماست، کار نکردیم، باید روال داشته باشید، بعد شما می­ بینید و قول می­ دهم که مردم چه عشقی پیدا کنند و چه علاقه­ ای به آثار ایرانی پیدا کنند، می­ رسیم به جایی که واقعاً صف ببندند که کارهای خودمان را بخرند و به چاپ­ های متعدد برسد، این حمایت باعث می­ شود نویسنده تمام وقت تمام توانش را بگذارد روی نوشتن و نگاهش نگاهِ خیلی خاص­ تری باشد. *امیدوارم اثرم منصفانه دیده شود همانطور که نویسنده امید تزریق می­ کند و وظیفه­ اش هم این است؛ خودش هم نیاز دارد این امید به او داده شود و این امید را بگیرد تا آن را پراکنده کند و بذر را بپاشد. امیدوارم اثر من هم منصفانه دیده شود قطعاتش دیده نشود و انصافاً من روی این کار خون­ دل خوردم یعنی دو سال فقط تحقیق می­ کردم، ۹۰ درصد این کار تحقیق بود، آن چیزی که دریافت خودم بوده، رنج می­ کشیدم که چرا مثلاً یک واقعیت تاریخی که بار اصلی­ اش روی دوش دین بوده است، کمک کرده است، اینقدر بعضی اصرار دارند که آن را نادیده بگیرند، من نمی­ توانم مستقیم شعار بدهم و این را بگویم. وظیفه رمان­ نویس این است که این را با روایتش بگوید که کسی که این روایت را می­ خواند کنار برداشت­ های دیگرش به این هم برسد و ببیند چقدر در مقطعی از تاریخ ما مهم بوده است. خاصیت رمان این است یعنی باید جایی را باز کند برای برداشت­ های متعدد نه به معنی معانی متعدد از حیطه­ های متعدد به آن نگاه شود یعنی یک رمان برای کسی که علاقه مند است به موضوعات روانشناختی پیشنهاداتی داشته باشد، برای کسی که علاقه مند است به موضوعات ادبی، شناخت تاریخی پیشنهاداتی داشته باشد، به همین خاطر رمان را می­ گوییم به مثابۀ یک جهان است، مانند انسانی که همه چیز در آن است در رمان باید همه چیز باشد، باید بشود با این رمان زندگی کرد آن را وسعت داد، مدام به آن فکر کرد و در نهایت یک زیستنی را اضافه کند به زیستن آن خواننده، حس کند وقتی این کار را خواند، وسیع شده است و وسعت پیدا کرده است، به دامنۀ آن تاریخ، به اطلاعاتش، به فهمش و به بینش او اضافه شده است، باید اینگونه شود. اگر واقعاً رمان می­ خواهد در عرصۀ رمان مدعی شود، بیاید با ظرافت اندیشه­ ها را بگوید. فارس: شما تاریخ خواندید؟ نه رشته من ادبیات بود. *رمان­ نویسان تاریخ می­ گویند نه تاریخ­دانان! فارس: شما اصلاً تاریخ را به رخ مخاطب نکشاندید، دارید روایت یک آدمی را می کنید که کتاب دوست دارد و آنتیک فروش است و اهل عتیقه است و این دارد در یک بستر تاریخی اتفاق می­ افتد؛ حس می­ کنم شما حس خودتان را از تاریخ گفتید و اصلاً نیت نداشتید تاریخ را روایت کنید. یعنی اگر خواننده تصویری از باغ شاه نداشته باشد فقط همان چیزهایی را می­ بیند که شما دیدید هدف شما هم همین بوده که فقط یک رنگ تاریخی به رمان­تان بزنید وگرنه رمان شما، رمان روایت تاریخی نیست. اصلاً تاریخ نیست، شاید خیلی از آنها مطابق باشد با واقعیت تاریخی، مثلاً ما لسان­ الدوله را در تاریخ داریم، یک چنین غارت عظیمی سند تاریخی دارد و اتفاق افتاده است، به توپ بستن مجلس را داریم، به توپ بستن منزل ظهیرالاسلام را داریم ولی تاریخ نیست چون اگر تاریخ باشد دیگر رمان نیست و در عین حال هم نکته اینجاست که رمان­ نویس باید تاریخ را برای خود کند، یعنی تاریخ را به خدمت بگیرد برای روایتش؛ نه اینکه روایتش را در خدمت تاریخ قرار بدهد، کار اصلی رمان­ نویس این است که از تاریخ به عنوان یک ابزاری برای بیان روایتش استفاده کند، به همین خاطر ما می­ بینیم مردم تاریخ را از دریچۀ رمان یاد می­ گیرند اصلا تاریخ را از رمان برداشت می­ کنند و رمان­ نویسان هستند که تاریخ را می­ گویند نه تاریخ­دانان، علتش هم این است که روایت دست نویسنده است، چون نویسنده روایت را می­ شناسد با کارکرد روایت آشناست چنان این روایت را پیش می­ برد با ابزارهای ممکن که مخاطب می­ پذیرد این اتفاق، اتفاقِ تاریخی و حقیقی است این پذیرفتن نه به آن معنا، ته وجودش هم می­ داند دارد رمان می­ خواند ولی آن را می ­پذیرد این پذیرفتن تلاش نویسنده است، یعنی نویسنده باید تمام تلاشش این باشد که روایت من را بپذیرد، بپذیرد این روایتی که دارد می­ خواند یک روایت صادقانه و درستی است، اساسش شاید همه غیرحقیقتی باشد ولی تکنیک روایت می­ خواهد به مخاطب بگوید به این چیزی که می­ خوانی اعتماد کن و از تکنیک­ ها استفاده می­ کنید چون این صمیمیت و این اعتماد و نزدیکی مخاطب را کسب کند به همین خاطر در این کار نثر خیلی برای من دغدغه بود، استفاده از نثری که آن فضا و آن آدم ها را باورپذیر کند، من روی تک تک کلمات حساسیت داشتم، جستجو می­ کردم اگر کلمه­ ای معادل قاجاریه دارد آنها را پیدا کنم و اگر هم نمی­ دانستم می­ پرسیدم به منابع و متون مختلف مراجعه می­ کردم که آن را پیدا کنم. *مخاطب اگر لذت نثر فارسی را بچشد سراغ ترجمه نمی رود فارس: چقدر رمان­ های مرتبط با قاجار را خواندید؟ رمان نخواندم. بیشتر روی روزنامچۀ خاطرات تکیه کردم، یعنی روزنگاشت­ هایی که در دوره قاجار رواج داشت و می­ نوشتند، این سیر هم به خاطر تحولات سال های پیش از مشروطه و بعد از آن بود و دلایلی زیادی داشت، یکی تحصیل کردنشان بود، یکی علاقه­ شان بود، یک دلیلش هم خود ناصرالدین شاه بود، بالاخره خودش خاطراتش و سفرنامه­ اش را می­ نویسد بقیه هم به تبعیت او می­ نویسند هر چند هم برای بعضی­ ها تفنن بوده بالاخره این شکل گرفته بوده و خیلی کمک می­ کند به رمان­ نویس که روحِ زبان و نثر از داخل این ها بیرون بیاورد و علتش هم این است که می­ خواهد مخاطب را به آن نقطه باور برسد چون برای مخاطب ارزش قائل است به مخاطب می­ گوید اگر من دارم از مقطعی برای تو روایت می­ کنم این همه چیز آن مقطع است، خیالت راحت باشد من کم­ کاری نکردم. خیلی هستند زمینه­ شان تاریخ است اما نثرشان را می­ خوانید یک نثری است که ربطی به آن جریان ندارد، کلمات­شان ربطی ندارد این بی­ اعتمادی می­ سازد دوست دارد مخاطب نویسنده را فراموش کند و اصلاً نبیند و در آن اثر غرق شود اما بعضی آثار و نظرات و تعمدات وجود دارد یا بعضی ممکن است کم­ کاری شود هر چه نامش را بگذاریم می­ خواهد نویسنده را نشان بدهد، یا این یک نظریه است در گرایشات ادبی که تعمداً بگوید اثری که می­ خوانید پرداخته من نویسنده است و من نویسنده نوشتم، حالا آن هم شکلی از کار است ولی در این حیطه من تمام تلاشم این بوده که ما از امکانات نثر فارسی استفاده کنیم کاری که در رمان ایرانی خیلی کم اتفاق افتاده است، علتش هم این بوده که مخاطب ما از طریق ترجمه با رمان آشنا شده است و ما هر چه می­ خوانیم ترجمه است، یعنی ما داریم نثر مترجم را می­ خوانیم نه نثر نویسنده را مثلاً نثر بالزاک چگونه بوده است یعنی ما ۵۰ درصد رمان را نمی­ خوانیم یا اطلاعی از آن نداریم، تمام ترفندش روی همان نثرش است، وقتی بالزاک که این همه حساس بوده است روی تک تک کلمات، انتخاب لغات وقتی ترجمه می­ شود چیزی به ما نمی­ رسد مگر اینکه زبان بدانیم. به همین خاطر جایگاه و حساسیت آن را نه مخاطب فهمیده نه خود نویسندگان، یکی از جنبه ­هایی که چرا استقبال مخاطبان از نویسندگان ایرانی کم است این هم است، این نثر است، یک خود مخاطب لذت نثر را هنوز نچشیده است اگر لذت آن را بچشد سراغ ترجمه نمی ­رود، می ­گوید اگر بخواهم نثر ترجمه شده را بخوانم، می ­روم زبان یاد می­ گیرم به زبان اصلی می خوانم، من می­ خواهم از زبان فارسی لذت ببرم من می­ خواهم در دنیای نثر غرق شوم، تلاطم کلمات من را با خودش ببرد، وقتی این لذت را ببرد می­ رود سراغ همان کارهای ایرانی می­ گوید این نثر شیواست، نثر زیباست، با نثر دارد من را ملتهب و شیدا می­ کند، این چیزی است که ما از دست دادیم به امکانتش توجه نکردیم. تلاش من در این رمان همین امکانات بود یعنی وقتی ما یک فضایی را ایجاد می کنیم سراغ آن نثر می­ رویم، قطعاً اگر یک رمانی بنویسم که فضا و زمانش متفاوت باشد قطعاً یک زمان دیگری را انتخاب می­ کنم، نثری که مناسب آن زمان باشد و بتواند از عهده برآید. فارس: اولاً ضحاک ­نامه مستند است یا غیرمستند است؟ نه چنین چیزی وجود خارجی ندارد و ساخته خودم است. *همه دنبال مقصرند و خودشان را از حکومت و دولت جدا می­ دانند فارس: کسانی که می­ روند به غار مخفی دست پیدا می­ کنند، هر کدام می­ روند پایین فریاد می­ زنند دیدمش و بعد نفر بعدی داخل می­ رود، می­ شود اینطور گفت نویسنده کوشیده و تلاش کرده است نشان بدهد خودمان هستیم، ضحاکی وجود دارد. ما هستیم از بطن کتاب وقتی غافل شدیم و به ظاهر آن توجه کردیم، می­ شویم یک غول بی­ شاخ و دمی که این اتفاقات روی آن دوشش است و این مختصات و ویژگی­ ها را دارد و با کتاب اینطور برخورد کنیم درون ما آن شکلی است، سایه­ ای که از ما پرداخته می­ شود روی دیوار ممکن است بیفتد آن است ولی ما خودمان به آن بی­ توجه هستیم یعنی جلوی آیینه قرار نگرفتیم خودمان را این شکلی ببینیم. می­ خواستید این را نشان بدهید یا نه چنین چیزی نبوده؟ بله دقیقاً همان بحث ارجاع دادن به خویشتن و جستجو کردنِ درونِ خویشتن و اینکه واقعاً یک پدیده ناهنجار اجتماعی محصول کوشش جمعی است، یک نفر و یا دو نفر باعث نمی­ شوند یک اتفاق ناگوار برای یک جمع بیفتد، کل جمع مسئول هستند تک تک آن آدم­ ها، این مسئولیت خیلی مهم است اگر من این مسئولیت را در خودم احساس کردم، منِ معلم سر کلاس، دانش­ آموزی که پشت میز نشسته است، راننده تاکسی که دارد رانندگی می­ کند، بقالی که فروشندگی می­ کند و تمام شغل­ هایی که برای جامعه لازم است تک تک آنها بگویند ما مسئولیم، این جامعه محصول برخورد و تفکر من است، می­ بینید ما چقدر پیشرفت می­ کنیم و چقدر جلو می­ رویم، چون جامعه چیزی جز تک تک ما نیست! بعد می ­بینید همه هم دنبال مقصر هستند و خودشان را از حکومت و دولت جدا می­ دانند و این سمی است که بعد از مشروطه وارد فکر خیلی از آدم­­ ها شده است، دولت و حکومت چیزی جدا از تک­ تک ما نیست، هر چه است ما هستیم، تک تک ما هستیم، وقتی که این مسئولیت را روی دوش خودمان احساس کنیم، تک تک ما در جایگاه خودمان، کارمان را درست انجام بدهیم می بینیم یک جمعی درست شد، ولی وقتی من خودم را نبینم مدام دنبال مقصر باشم و نِق بزنم و مدام کارم نق و غُر زدن باشد یعنی تک تک داریم فضا را به سمتی می­ بریم که این آسیب متوجۀ همه ما شود. چیزی که من حس کردم ما نیاز داریم یعنی اگر به فکر آینده­ مان و خودمان هستیم تزریق حس مسئولیت خیلی مهم است، دوست دارم از رمان این برداشت را بکنkد، حس کند اگر خودش را می ­بیند، ببیند که خودش به کار جمعی دست زده است، در دست ­هایی که در آن حوض است و کتاب ­ها را داخل حوض می ­ریزند همه دستی وجود دارد از دست حاکم بگیرید تا دست نوکر و کاسب و اینها هم دارند می­ ریزند، این نیست که فقط بگوییم آخ یک عده ای آمدند این کار را کردند، همه در این پدیده شریک هستند، اگر ما این را بپذیریم که نقش ما چقدر مهم است و مسئولیت­ پذیری ما چقدر اهمیت دارد، واقعاً خیلی از مسائل و مصائب حل می­ شود و خیلی آن چشم­ اندازی که برای خودمان متصوریم، به آرزوها و رویاهایی که داریم می ­رسیم فقط به عنوان آرزو از آن یاد نمی­ کنیم به عنوان ایکاش یاد نمی­ کنیم چون خودمان قدم برداشتیم، در جایگاه خودمان، جزیی هم باید باشد یعنی لازم نیست من یک کار عظیمی انجام بدهم من درست تدریس کنم دلم برای آن دانش­ آموز بسوزد، به خودم بگویم او آمده است اینجا باید دست پر برود، اصلاً پول هم نه باید از پول هم بالاتر باشد، برای پول باز آن غُر زدن ایجاد می­ شود، نه! من برای خویشتنم انجام می­ دهم نه برای پول و شغلم، من به یک عظمت روحی رسیدم، یک شانی در خودم ایجاد کردم، این شان به من می ­گوید شما باید باشکوه باشی، شما باید آدم بسازید، باید خدمت کنید، باید دیگران را دوست داشته باشید، این خیلی لازم است، فراتر از شغل، مسئولیت، جایگاه و شهرت، انسانی باید باشید. انتهای پیام/