در «باغ طوطی» داستان پردازی کردم

داستان دینی با تمام بالا و بلندی هایش را باید یکی از انواعی دانست که در فضای داستان نویسی رایج است و مخاطبان قابل توجهی را نیز به خود جلب می کند. رمان «باغ طوطی» اثر مسلم ناصری یکی از نمونه های موفق داستان دینی است که نویسنده کوشیده در آن روایتی از صدر اسلام با رویکردی تاریخی یکی از شخصیت های مهم تاریخ تشیع ارائه کند. در این کتاب زوایای زندگی «میثم تمار» که یکی از چهره های شاخص شیعه در عصر حکومت امیرالمومنین(ع) محسوب می شده برای خواننده نمایان می شود. البته شاید یکی از دلایل پرداختن به چنین سوژه ای آن است که نویسنده کتاب دکترای تاریخ دارد و این زمینه ای شده برای نوشتن از یک شخصیت تاریخی؛ «میثم تمار». از «میثم تمار» اطلاعاتمان محدود به همانهایی است که شنیده ایم. اینکه او یار خاص امیرالمومنین(ع) بوده و محرم راز شب های تنهایی علی(ع) و بر سر حمایت از او به دار آویخته شد. صحابی ایرانی امام علی(ع) که به دستور عبیدالله بن زیاد به دار آویخته و زبانش از کام بیرون کشیده شد. چند روز پیش (22 ذی الحجه) سالروز شهادت «میثم تمار» بود؛ بهانه ای که سبب گفت و گوی خبرگزاری فارس با «مسلم ناصری» نویسنده این رمان شد. چرا سراغ نوشتن در مورد میثم تمار رفتید؟ حقیقت این است که مدتی روی یاران ایرانی ائمه (ع) کار می کردم که اولین شخصیت آنها «میثم تمار» بود؛ یک فرد ایرانی زاده که به عنوان اسیر وارد کوفه شده و پس از سرگردانی به عنوان یار امام علی(ع) شناخته می شود و در روزگاری که ما میان ایرانیت و عربیت درگیر هستیم پرداختن به شخصیت یک ایرانی که جذب فرهنگ اسلام شده، برایم جذاب بود. به نظر می رسد که منابع مستند در مورد «میثم تمار» کم است. برای مثال حتی تاریخ دقیقی در مورد روز شهادت اوذکر نشده است. در تحقیقاتی که انجام دادید وضعیت منابع تاریخی پیرامون چنین شخصیت هایی چطور است؟ در کارهای تاریخی فقط نمی شود به یک شخصیت نگریست ؛ باید به صورت تطبیقی به آنها نگاه کرد و وقایع آن زمان مکمل شخصیت شما باشد. مثلا باید در مورد میثم تماز به وضعیت فرمانروایان ، جغرافیا و تاریخ آن روزگار هم توجه و در کنار آن وضعیت اجتماعی کوفه نیز دیده شود. این رمان مبتنی بر یک تحقیق یک هزار صفحه ای است و آنهایی که رمان را خوانده باشند متوجه ساختار شهر کوفه و پیشرفت آن در بستر رمان می شوند که چگونه از خیمه به ساختمان های خشت و گلی رسیده است. حتی روابط میان ساکنان کوفه و تعامل آنها با یکدیگر بر باورپذیری رمان تاثیر بسزایی دارد که باید نویسنده تحقیقات پس زمینه برای آنها انجام تا بتواند فضاسازی دقیقی انجام دهد. چقدر منابع تاریخی پیرامون شخصیت «میثم تمار» وجود داشت؟ منابع تاریخی که اندک بود. ما تنها می دانیم که چنین شخصیتی در تاریخ وجود داشته است و می دانیم که به یک زن عرب فروخته شده که شوهر نداشته و این ها اسکلت کار است و باقی کار «نویسنده» است. ذکر این نکته هم اهمیت دارد که منابع در مورد «میثم تمار» فقط در سه صفحه خلاصه می شد و اینکه او از آذربایجان بوده یا اهواز یا تعلق به منطقه بین النهرین داشته نامشخص است؛ ولی گستره پیرامونی او بسیار است و نویسنده با استفاده از آنها فضاسازی کرده است. سعی کرده ام با استفاده از این منابع از یک شخصیت تاریخی، دست به معرفی یک الگوی امروزی بزنم تا مخاطب بتواند از آن استفاده کند. در پایان و آغاز فصل ها، روند رو به جلوی زمان به خوبی به نگارش درآمده و خواننده در نگاه اول متوجه تغییر زمان نمی شود. بله. حالا جدا از اینکه آن را باید به عنوان یک ترفند نویسندگی دانست اما هدفم این بود که در هر فصل، بخشی نهفته از زندگی میثم را به خواننده نشان دهم و سنن اعراب را به خواننده بنمایانم تا اختلاف فرهنگی میان قبایل عرب و عجم به تصویر کشیده شود. جای خالی داستان هایی شبیه «باغ طوطی» در فضای داستانی کم است. کمبود داستان های تاریخی شما را ترغیب به نوشتن کرد؟ من دکترای تاریخ تشیع دارم و به خاطر درک فضای طلبگی، دوست داشتم بخش هایی از تاریخ اسلام که نهفته است را برای جوان ها نقل کنم. به خصوص که ما به نوع خاصی از اسلام متهم هستیم و می خواستم بگویم که ایرانیت ما جدای از اسلامیت ما نیست. برخی ما را شیعه صفوی می دانند و ما را شیعه علوی نمی خوانند، ولی هدف من آن بود نشان دهم که ما از ابتدا دنبال حقیقت بوده ایم و «میثم تمار» نمونه ایرانی در جستجوی حقیقت است که او در این مسیر تبدیل به مخزن اسرار شخصیت بزرگ اسلام شده است. چقدر برای نوشتن این رمان وقت صرف شد؟ تحقیقات این کتاب طول کشید ولی نگارش متن اصلی حدود سه ماه زمان برد.و من از روزی که تصمیم به نگارش رمان گرفتم بی وقفه به صورت روزانه نوشتم. تحقیقات این کتاب مفصل بود و با راهنمایی دوستان کوفه شناسی که داشتم برای ترسیم فضای کوفه دست به نگارش زدم. سعی کردم که جزئیات را وارد داستان کنم؛ از این رو حتی روی انواع خرما و گل های منطقه نیز تحقیق کردم تا موقعیتی که ترسیم می شود برای مخاطب باورپذیر باشد. همه شخصیت های کتاب حقیقی هستند؟ شخصیت هایی مانند رستم (پدر زن میثم) یا شیرین (همسر میثم) واقعیت تاریخی ندارند بلکه ساخته و پرداخته ذهن من هستند. این شخصیت ها را بر اساس نتیجه گیری های ذهنی و عقلی ساختم؛ چون مثلا در آن زمان، اعراب کوفه به عجم ها دختر نمی دادند پس باید «میثم» دختری ایرانی را به همسری می گرفته یا روابط اعراب با ایرانی ها خوب نبوده و آنها را شماتت می کردند و این ها سبب شد که فضای تعامل میان اعراب با غیر اعراب را بنویسم. اسم رمان که همانا «باغ طوطی» است؛عبارتی است که به میثم نسبت داده می شود با عنوان «طوطی علی (ع)» . ایا این مهم مستند تاریخی دارد یا این هم زاییده تخیل شماست؟ این ساخته ذهن من است و تنها بدانید که شخصیتی به نام «میثم» بوده و باقی تخیل نویسنده است. من در این کتاب داستان پردازی کرده ام.