معرفت شناسی با «ساطور »

نیما فردوسی-گروه فرهنگی همان طور که از اسمش می توان حدس زد، «انجمن اخوت ناقص العضوها» کتابی ست بسیار عجیب. این کتاب روایت مردی است که در نتیجه اتفاقاتی با فرقه ای بسیار متعصب و تندرو آشنا می شود که با استناد به آیه ای از انجیل برای رستگاری اعضای بدن خود را قطع می کنند. آیه مذکور این است: «پس اگر چشم راستت تو را بلغزاند، قلعش کن و از خود دور انداز و اگر دست راستت تو را بلغزاند، قطعش کن و از خود دور انداز» مضمون این آیه در تمام اعصار استعاری برداشت شده است تا اینکه گروهی از مومنین دست به کار می شوند و تلاش می کنند که با قطع اعضاشان خود را به موعودشان نزدیک تر سازند. صفحات کتاب مملو از خشونت و درگیری های منجر به خون و خونریزی است. این خشونت و کیفیت بصری کتاب، باعث می شود تا حدودی شبیه به فیلم های کاراگاهی و به خصوص فیلم های نوآر (Noir) به نظر بیاید. همچنین در لایه های روایت نوعی طنز سیاه (گروتسک) موج می زند که در عین خشونت اشباع شده ی داستان، خواننده را به خنده می اندازد. چنین آثاری را معمولا در دسته بندی هایی مانند رمان تاریک (Dark Fiction)، رمان وحشت و یا طنز سیاه طبقه بندی می کنند. از نکات بسیار قابل تامل کتاب این است که به مساله کارکرد واپسگرایانه فرقه های افراطی می پردازد. سال هاست که انسان ها برای بدست آوردن جهان بینی و یا رسیدن به معرفتی در یک گروه یا فرقه جمع می شوند. احتمالا هدف تمام فرقه ها در اولین نگاه پیدا کردن درکی بیشتر از خود و جهان پیرامون است. حال این ایدئولوژی یا نظام فکری که از اختراعات بزرگ بشر به شمار می رود، خود ساز و کاری بسیار پیچیده دارد. این ساز و کار شامل سلسله مراتب ها، آیین ها و مراسم ، معیارها و ارزش ها، پاداش ها و مجازات ها و در کل راهی می شود برای پیمودن که برنامه مفصل و کاملی به رهگذرش می دهد. در نهایت تمام این نظام فکری که برای بهتر و بیشتر دانستن، برای کسب معرفت و زندگی بهتر آفریده شده و ترویج داده شده بود، ابزار و حائلی می شود در برابر همه ارزش های نخستین خود، در برابر انصاف و مدارا با سایر همنوعان و در برابر شور و اشتیاق و کنجکاوی برای کشف حقیقت. دیوار بلندی می شود که رهگذر را از هر ارتباطی با دنیای بیرون عاجز می کند و عجیب این که در این میان رهگذران با خلوص نیت در تحکیم این ابزار می کوشند و خود را وسیله ای برای براورده کردن نیازهای مشروع و نامشروع آن قرار می دهند. درون مایه اصلی کتاب بررسی و کاویدن این تحجر است. شاید در نگاه اول کتاب بسیار نمادگرایانه به نظر بیاید اما در تمام آیین ها و مذاهب، حداقل گروهی از مومنین افراطی وجود داشته اند که دست به چنین جنایاتی بر علیه خودشان و دیگران زده اند. شکنجه و آزار خود در بسیاری جوامع نشان از تذهیب و تقوا بوده است. عارضه ی فرقه ای دیگری که کتاب به آن می پردازد، احساس برگزیده بودن است. نه تنها برگزیده بودن که تنها گروه حقیقتا برگزیده و رستگار بودن، تنها کسانی که به حقیقت واقعی نایل شده اند و خود را ناجیان خود و حقیقت می دانند. این طرز فکر آشنا ریشه و اساس بسیاری ازجنبش های رادیکال افراطی خواه مذهبی و خواه غیرمذهبی بوده است. احساس برگزیده بودن، همان چیزی ست که به فردی اجازه می دهد خودش را برای زندگی برحق تر بداند و حتی خود را مختار بداند زندگی مشرکین به حقیقت – از نگاه خودش – را از آنان بگیرد. پاکسازی های نژادی، ملیتی، جنسیتی و مذهبی که متاسفانه در گذشته و حال هر گوشه ای از این کره خاکی به چشم می خورد حاصل همین احساس است. نویسنده کتاب «برایان اِوِنسن» جوایز بین المللی ادبی بسیاری در کارنامه خود دارد و از سوی بسیاری نویسندگان، مجامع ادبی و متفکرین معاصر تمجید شده است. جسارت و بی پروایی بدیع موجود در آثار او، بسیار قابل ستایش است. او از زمره نویسنگانی است که فضای داستانی خود را در ناکجا آبادی غریب و نا آشنا خلق می کنند. برایان اونسن در دیالوگ نویسی خود را تحت تاثیر مینیمالیسم از نوع ارنست همینگوی می داند و علاقمند و الهام گرفته از کافکا و بکت است. تمامی آثار مهم او به کوشش نشر شورآفرین در ایران چاپ شده اند و برای چاپ این آثار اجازه نویسنده را نیز گرفته اند که هر دو مورد بسیار قابل تقدیر است. باقی آثار او شامل: زبان آلتمن، پدر دروغ ها، چاقوی لرزان و پرده ی باز می شوند. اما اشکالاتی در ترجمه و ویراستاری کتاب وجود دارد که قابل توجه هستند. در بعضی موارد معادل های فارسی که برای عبارات انگلیسی به کار رفته اند به اندازه زبان مبدا گویا و آسان فهم نیستند. برای مثال عبارتی که از شعارهای اصلی انجمن اخوت است: Less is More در کتاب معادل «کم هم زیاد است» گرفته شده، اما با خواندن کتاب احتمالا عبارات بهتری نیز به ذهنمان خواهد رسید. من «کمتر بیشتر است» را گویاتر می دانم. مورد دیگری که در خواندن کتاب به آن برخوردم افراط در استفاده از نیم فاصله بود تا جایی که گاهی عبارت ها عجیب به چشم می آمدند. هدف نیم فاصله در نگارش خواناتر شدن متن است اما گاهی افراط در آن نتیجه معکوس دارد. برای مثال کلمات «چیه» و «حقمه» احتمالا به همین شکل آشناتر و خواناتر باشند تا نگارش مورد استفاده در کتاب: «چی یه» و «حق مه». این کتاب توسط نشر شورآفرین و به ترجمه وحیدالله موسوی در ۲۲۶ صفحه منتشر شده و قیمت آن ۱۶ هزار تومان است.